Podmiotem kolekcji moich obrazów, grafik i rysunków zebranych pod wspólnym tytułem metro jest Paryż (…) Oczywiście Paryż to także, a może nawet przede wszystkim, złożony organizm tętniący labiryntami ulic, placów i parków wypełnionych mówiących wszystkimi językami świata mieszkańców i turystów. Obraz tak wielowymiarowego, tak złożonego desygnatu wymagał wypracowania szczególnych środków wyrazu, zastosowania medium pozwalającego na przekazanie w ograniczonej przestrzeni płaskiego obrazu godnej takiego zjawiska metafory. Artykulacja takiego wyrażenia powinna dać możliwość odwzorowania zarówno fizycznej struktury miasta jak i gęstości jego przestrzeni symbolicznej. Od początku realizacji cyklu „METRO” konfrontuję w obszarze malowidła wyrażenia subiektywnej ekspresji malarskiej z dyscypliną dyskursywnego porządku tekstu (…) Tytułowe hasło cyklu, „METRO” jest istotnym kluczem do zrozumienia zastosowanej przeze mnie metafory, którą nazywam czytania miasta. Ten nieostro zdefiniowany proces poznawczy weryfikuję w moich obrazach szczególnym zabiegiem formalnym, polegający na równoczesnym przywołaniu dwóch odrębnych, bo płynących z praw różnych języków, systemów syntaktycznych. Pierwszy organizuje rzeczywistość wyobraźni kartograficznej i przypisanej jej mapie powierzchni, drugi inspirowany jest zapisem przebiegu linii metra. Nałożenie na obszar jednego terytorium dwóch porządków notacji, reprezentujących różne postrzeganie przestrzeni przekłada się musi też na skrajnie różne środki formalne (…) Zabieg formalny, do którego odwołuję się aby przywołać obraz notacji tej symbolicznej rzeczywistości jest w dużym stopniu natury graficznej i odsyła do terminów właściwych językowi projektów typograficznych. Baseline, ascender i interlinia to południki siatek powtarzających się we wszystkich moich malowidłach i rysunkach. Nadwymiarowy podział tak wydzielonej powierzchni na drobniejsze jeszcze, prostokątne pola, będące niczym cele dla poszczególnych liter, funkcjonuje jak pedantyczny licznik znaków, w którym puste nawet pola awansują do rangi spacji (ciszy), a wyznaczone liniaturą granice, składają się w tabulatory określające szerokość i powierzchnię tego co nazywane jest popularnie polem zadruku. Ten niemal ortodoksyjny grid kolumny tekstu usiłując dyscyplinować niesforny, dążący do entropii rozsypanej kaszty skład, narzuca równocześnie swoje metrum całej powierzchni płótna czy kartki, czyniąc z nich obraz strony wyjętej z domyślnej księgi. W takim ujęciu właściwe jest pytanie o stronę bigu, a powierzchnia poza kolumną tekstu staje się marginesem. Szczególnym miejscem lokowania komentarzy, refleksji i innych glos marginalnych. To być może najpełniejsza puenta metafory podróży metrem rozumianej jako lektura miasta w której słowa-imiona kolejnych stacji są jak tytuły rozdziałów które przywołując zakrytą sklepieniem rzeczywistość uzupełniają jej pamięć wzruszeniami lektur.

Piotr Czajkowski

komentarz autorski do cyklu „METRO” [fragm.]